Ondanks dat het al ruim een maand geleden geschreven is, analyseert het volgende artikel op heldere wijze de handelsoorlog in het kader van de zich wijzigende verhouding tussen de imperialistische grootmachten. Zie ook Van de Nieuwe Zijderoute tot de As Rusland-China.
Zijn de “globalisering”, de vrijheid voor kapitaal en goederen om zonder belemmeringen van het ene einde van de aarde naar het andere te gaan, zonder de handel te beperken en de wonderbaarlijke effecten ervan, tot een einde gekomen? Kijkend naar wat er recentelijk is gebeurd, lijkt het erop dat een ideologie en, nog meer, een van de levenswijzen van het kapitaal tot een einde is gekomen. Het lijkt erop dat de bourgeoisie, of op zijn minst een deel ervan,een kledingstuk uit de kast heeft gehaald dat het al heel lang niet meer draagt, wat nodig was in een moeilijker klimaat en de stormen die ermee gepaard gingen.
In voorbijgaan aan de metaforen, vormt de protectionistische wending van Trump, die op een dreigende manier wordt uitgevoerd en niet alleen tegen China is gericht, een andere turbulente factor, zowel vanuit economisch oogpunt als die van imperialistische relaties op wereldschaal. Deze twee aspecten weerspiegelen twee kanten van dezelfde medaille, aangezien de economische maatregelen van Trump een imperialistische strategie dienen die gericht is tegen zowel verklaarde rivalen en bondgenoten die zich schrap zetten en die wensen dat de omhelzing van de ‘stars and stripes’ wensen, die ze hebben meer dan zeventig jaar met wisselend enthousiasme hebben ondergaan, minder verstikkend zou zijn. In feite is het zeer twijfelachtig of douanerechten de hele Amerikaanse economie daadwerkelijk kunnen beschermen tegen buitenlandse concurrentie. Misschien geven ze een beetje respijt aan bepaalde sectoren van de Amerikaanse industrie, zoals staal of aluminium, maar er zullen nog veel meer bedrijfstakken worden getroffen en de vergelding zal de arbeidskrachten treffen (maar niet alleen hen), die waarschijnlijk het slachtoffer zullen zijn van ontslagen en verslechterende arbeidsomstandigheden.
Zoals bekend, is het na tientallen jaren van “globalisering” moeilijk om de waardeketen uit elkaar te trekken, omdat het productieproces zoveel staten bestrijkt: je hoeft alleen maar te kijken naar het “made in” -label dat op goederen is geplakt om te zien in welke mate hun samenstellende delen “internationaal” zijn. Bovendien is het geen geheim dat, bijvoorbeeld, de grote distributieketen Wal-Mart veel artikelen in zijn schappen heeft die volledig in China zijn gemaakt. Daarom dreigt “America First”, opgediend in een protectionistische saus, de enorme voordelen die de belastinghervorming die enkele maanden geleden werd gelanceerd, de voordelen voor Amerikaanse bedrijven belangrijk te verminderen. In dit opzicht levert de berg van geld die Trump aan zijn kapitalistische handlangers geeft de verwachte vruchten op – namelijk alles behalve het stimuleren van investeringen en dus banen in de zogenaamde reële economie, deze berg van geld wordt vooral gebruikt voor speculatieve doeleinden, om financiële activiteiten te versterken die zijn gericht op het realiseren van extra waarde, op het verzamelen van de meerwaarde die afgeperst in het productieve proces, zonder deel te nemen aan dat proces.
Maar om terug te keren naar het protectionisme, zijn de taken, zoals die op 11 mei voor in het buitenland geproduceerde auto’s dreigden, misschien bedoeld om de autofabrikanten in Europa en Azië ertoe te dwingen – in de creatieve geest van de vastgoedspecialist in New York – hun productie te verhogen de VS. Maar dit zou grote investeringen vereisen, meer publiek gefinancierde prikkels ten koste van de belastingbetalers (zoals altijd) en vooral arbeidsvoorwaarden die in de buurt komen van de arbeidsomstandigheden van de arbeidersklasse op “buitenlandse” -bestemmingen, zoals bijvoorbeeld die in Mexico. Wat trouwens al is gebeurd; “in de buurt komen” betekent echter niet “gelijk aan”. Zonder ons aan toekomstvoorspellingen te wagen, beweren we dat het zeer waarschijnlijk is dat zogenaamd “reshoring”, de repatriëring van productie-activiteit uit het buitenland, niet zo ver zal gaan. Maar de nadenkenden onder de Amerikaanse bourgeoisie, en misschien zelfs degenen die denken zoals Trump weten dit. (Trump werd een paar jaar geleden beschouwd als een hansworst voor populair vermaak, alleen goed voor vuilnis-tv. Toch is hij naar de top van de leidende wereldmacht bovengedreven door de moeilijkheden in het politieke management als gevolg van de crisis). Het is dit, het verhaal van de “populisten”, die overal macht hebben gewonnen of vooruitgang hebben geboekt, waardoor het (politieke) leven gecompliceerder is geworden voor de traditionele burgerlijke politieke klasse. De geschiedenis van de bourgeoisie ontbreekt het niet aan figuren als Trump (denk aan de nationale glorie van Italië, de ex-cavalier Berlusconi?), te beginnen met de Keizer van het spektakel, Louis Bonaparte, aan wie Marx enkele van zijn meest briljante en magistrale werken opdroeg.
Maar afgezien van de “onvoorspelbaarheid” van zijn koers, drukt de Amerikaanse president, ook al uit hij zich in de slecht samenhangende en deels verontrustende bewoordingen die hem eigen zijn, zoals in het begin werd gezegd, de noodzaak van strijd naar voren tegen de economische en politieke vooruitgang van de Amerikaanse ‘concurrenten’ (om niet te zeggen tegenstanders) op het imperialistische wereldschaakbord, of op zijn minst om de remmen te zetten op hun ongezonde idee (voor de VS) om zo niet op eigen houtje, dan in ieder geval meer ruimte te maken voor autonomie ten opzichte van hun overbelaste bondgenoot. Kortom, de VS moeten zo goed en zo kwaad als ze kunnen de komende eeuwen de koers bepalen en de rest moet zich daaraan aanpassen. Dit wordt echter steeds ingewikkelder, vanwege de crisis die 40 jaar geleden begon, waarvan de ontwikkeling China dichter op de hielen van de VS heeft gebracht en die de ruzie makende Europese bourgeoisie ertoe heeft aangezet de moeilijke, en niet vanzelfsprekend geworden, weg te gaan in de richting van een eensgezinde pool van imperialisme.
Als China is geworden wat het is, dit is voor een groot deel te danken aan “Westers” kapitaal, inclusief Amerikaans kapitaal, maar nu dreigt het Chinese “marktsocialisme” (dat is geen slechte grap …) de eerste plaats in te nemen die de VS in veel economische sectoren innemen, om te beginnen met hi-tech productie. Achter de heffingen op staal en aluminium verbergt zich het echte doel om het “Made in China 2025” -project [1] te schaden. Dit project is gericht op de ontwikkeling of versnelling van de ontwikkeling van geavanceerde technologie om de sprong te maken vanuit de “fabriek van de wereld” naar een bedrijfsleven dat de meest geavanceerde technologieën gebruik. De “fabriek van de wereld” was gebaseerd op producten met een gemiddelde of lage toegevoegde waarde (om burgerlijke terminologie te gebruiken: in werkelijkheid waarde die wordt afgeperst uit de arbeidersklasse). Ook al beweren bepaalde burgerlijke waarnemers dat de afstand tussen China en de VS nog steeds groot is, en in sommige sectoren, zeer groot, wordt de kloof zeer snel minder breed, naar het lijkt zelfs sneller dan voorspeld. Dit stemt de Yankee bourgeoisie onvermijdelijk tot nadenken, ongeacht wie hun hoogste vertegenwoordiger is. Washington rechtvaardigt de heffingen en de blokkering van overname van bepaalde bedrijven door Chinees kapitaal als vergelding voor de vermeende verslaving van China aan de diefstal van intellectueel eigendom. Waar of niet – iets dat hoe dan ook wordt beoordeeld aan de hand van de normen van de burgerlijke wereld – het blijft een feit dat de VS de wereld niet simpelweg kunnen domineren door haar brutale militaire superioriteit, die bovendien een ongeëvenaard militair-industrieel apparaat veronderstelt, vooral in de hi-tech sectoren.
In sommige opzichten kunnen dezelfde overwegingen worden gemaakt met betrekking tot de protectionistische “beledigingen” die zijn aangekondigd tegen Europa. Europa wordt in het voorbijgaan geacht wordt meer geld vrij te maken voor het in stand houden van de NAVO. Trump hield kennelijk niet van Merkel’s gemijmer over het feit dat Europa in zijn eentje (geleid door Duitsland) begint te lopen, zonder altijd oom Sam zijn hand vast houden. Het is duidelijk dat bij de huidige stand van zaken een dergelijke hypothese slechts een hypothese is en niet eens in de buurt komt van de werkelijkheid. Maar als we het Amerikaanse handelstekort met de EU, en in het bijzonder met Duitsland, er aan toevoegen, dan begint er iets dat meer is dan alleen iets onaangenaams.
We bevinden ons in de eerste stappen van deze nieuwe fase in de imperialistische betrekkingen, een fase waarin diplomatieke formaliteiten die geworteld zijn in goede manieren nog steeds een rol spelen, zelfs als ze in wezen een façade zijn (zie de China-VS-top van 3 mei, waar vrijwel niets werd besloten), maar naast de valse glimlachen wordt met wapens gezwaaid, ook al zijn het tot nu toe alleen economische wapens. China heeft, in feite als eerste reactie, aangekondigd dat het zal stoppen met het importeren van soja uit de VS (’s werelds grootste producent). China is de grootste importeur van soja uit de VS. Als dit gebeurt, zal het de agrarische staat van het Midden Westen raken, die, naast andere, Trump aan een meerderheiden hielp. Sommigen denken dat de invoerblokkade op soja “meer dan 300.000 banen in het Midden-Westen en de herverkiezing van Donald Trump zou kunnen kosten, niettegenstaande zijn tweets op ‘America First’ ” (Corriere della Sera online, 7 mei 2018).
Het is nog niet mogelijk al te weten of, hoe en hoever deze protectionistische strijd zal doorgaan, maar het is een soort strijd die in het verleden de voorwaarden heeft gesteld voor het ontstaan van acute spanningen tussen staten of voor de versnelde verslechtering hiervan, tot het punt waarop ze zichzelf ontladen in een open conflict, niet langer beperkt tot het economische terrein, maar op het militaire terrein. Reeds laaien proxy-oorlogen [gevoerd via kleinere imperialismes] op in verschillende delen van de wereld en er is geen garantie dat deze niet op een directere manier vroeg of laat zullen worden uitgevochten [tussen de grootmachten]. De horizon is donker van stormen en het zal het verloop zijn van een crisis die niet wegebt die het scenario voor de nabije toekomst zal schrijven.
CB, 15-5-2018
[1] Zonder de Nieuwe Zijderoute te vermelden, of liever de geostrategische expansie van China naar de vier hoeken van de wereld, met de ontwikkeling van communicatiemethoden die de handel bevorderen. En men kan ook toevoegen het aanzienlijke handelstekort van de VS met Peking en het feit dat laatstgenoemde een aanzienlijk deel van de Amerikaanse overheidsschuld bezit. Zie voor meer informatie hierover in het Engels op leftcom.org.
Engelse vertaling op de site van de ICT, uit het Italiaans, verschenen op dinsdag 17 juni 2018.
arbeidersstemmen 